Van Jakarta tot Yogyakarta: sinds februari 2025 strijden tienduizenden Indonesiërs tegen het kabinet van president Prabowo Subianto — niet alleen om geld, maar om de ziel van de natie. De demonstraties, de grootste sinds de val van dictator Suharto in 1998, zijn geen tijdelijke uitbarsting. Ze zijn een kreet van een generatie die weigert te accepteren dat de duistere geschiedenis wordt hersteld. Het begon met een voedselprogramma, maar eindigde met een strijd om de toekomst van de democratie.
Het begin: een maaltijd die de natie verdeelde
De aanleiding leek onschuldig: het Menu Beras Gizi (MBG), een gratis voedzame maaltijd voor arme gezinnen. Maar de financiering? President Prabowo trok miljarden roepiah weg uit onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur — via Presidential Instruction Number 1 van 2025. Studenten in Bogor, Yogyakarta en Bandung zagen het als een vorm van verduistering. "Het is niet hulp, het is afleiding," zei een 21-jarige studente van de Universitas Gadjah Mada tijdens een demonstratie in april. "Ze geven ons brood, maar nemen ons toekomst weg."
"Ndasmu!" — een woord dat een land ontwaktes
Op 15 februari 2025, tijdens het 17e verjaardagsfeest van de Gerindra Party in Sentul, West-Java, gaf Prabowo een toespraak die de lucht veranderde. Na een kritische vraag van een journalist schreeuwde hij: "Long live Jokowi!" — een verwijzing naar zijn voorganger Joko Widodo — en voegde er, volgens meerdere getuigen, "Ndasmu!" aan toe: een ruwe Javaanse belediging die letterlijk "Je hoofd!" betekent. De video verspreidde zich als een lawaai. Op sociale media werd het een meme, maar ook een symbool. Voor veel Indonesiërs was het de eerste keer dat ze een president hoorden die zich gedroeg als een straatbendeleider — niet als een staatshoofd.
De Palestijnse knoop: een religieus en politiek drama
In april 2025 kwam een tweede golf: Prabowo kondigde aan dat 1.000 Palestijnen uit Gaza naar Indonesië zouden worden geëvacueerd. Het klonk nobel. Maar de Majelis Ulama Indonesia (MUI), de hoogste islamitische raad met zetel in Jakarta, sprak een onverwachte ban uit. "Dit is geen humanitaire actie," zei MUI-voorzitter Yasin Taufik. "Het is een smoes om de islam te gebruiken om de Israëlische bezetting te legitimeren." De reactie was explosief. Moskeeën in Java en Sumatra riepen hun leden op om te demonstreren. Studenten bundelden zich onder de hashtag #FreePalestine — maar het werd snel een anti-Prabowo-beweging. De MUI had de kern van de angst geraakt: dat de regering de religie als politiek wapen gebruikte.
De Suharto-herstel: een schok voor de natie
Maar het was de beslissing van zomer 2025 die de vlammen echt aanwakkerde: de benoeming van Suharto tot Nationale Held. Een man die verantwoordelijk was voor de vermissing en moord op minstens 500.000 mensen in 1965-66. Een man wiens regime de militaire dualiteit (dwars door de samenleving) en de onderdrukking van oppositie verankerde.
Op 2 september 2025, op het plein voor het presidentieel paleis in Jakarta, publiceerden ruim 500 activisten, academici en mensenrechtenverdedigers — waaronder vertegenwoordigers van KontraS en YLBHI — een open brief. "Dit is geen eer, het is herstel van autoritarisme," stond er. "We zullen niet toekijken terwijl de geschiedenis wordt herschreven."
De reactie van de staat: orde, maar geen verantwoording
Terwijl de straten vol zaten, kwam minister van staatssecretariaat Prasetyo Hadi op 2 september naar de luchtmachtbasis Halim Perdanakusuma in Oost-Jakarta. "De president heeft de situatie gevolgd," zei hij, "en alle instanties bevestigen dat het openbare leven weer normaal is." Hij noemde de inzet van 250.000 politieagenten en 400.000 TNI-militairen — de grootste veiligheidsoperatie sinds de oorlog tegen de communistische opstand in de jaren '60. De regering claimde dat alle 514 regentschappen weer functioneerden. Maar de demonstranten zagen het anders. "Ze hebben de straten gecontroleerd, niet de ziel," zei een professor uit Yogyakarta. "Ze willen dat we zwijgen. Maar we zullen niet zwijgen."
De Jogja Memanggil-beweging: meer dan een demonstratie
De studentenbeweging Jogja Memanggil (Yogyakarta Roept) is geen tijdelijke opstand. Ze eisen de aftreding van Prabowo en zijn vicepresident Gibran Rakabuming Raka — de zoon van Jokowi — en de ontbinding van het Rode en Witte Kabinet. Hun slogan: "Afwijzen van oligarchie, stijl ABRI-dualiteit" — een verwijzing naar de militaire controle over de samenleving onder Suharto.
Deze beweging is uniek omdat ze geen enkele politieke partij steunen. Ze vertrouwen op netwerken van universiteiten, kerkelijke groepen en kunstenaars. In Yogyakarta, een stad met een lange traditie van intellectuele weerstand, zijn ze de nieuwe leiders van een generatie die geen vertrouwen meer heeft in de politieke elite.
Wat komt er nu?
De regering zegt dat alles onder controle is. Maar de open brief van 2 september, de massale demonstraties in augustus, en de continue activiteiten van studenten en mensenrechtenorganisaties tonen aan: dit is pas het begin. De volgende grote test komt in oktober, wanneer de parlementaire zittingen beginnen. Dan zal de oppositie een verzoek indienen om een onderzoek te starten naar de financiering van het MBG-programma en de Suharto-benoeming.
Prabowo houdt vast aan zijn beeld als sterke man. Maar de straten zeggen iets anders: in Indonesië is de macht niet in de palts, maar in de massa.
Veelgestelde vragen
Hoeveel mensen hebben aan de protesten deelgenomen?
Volgens de linkse organisatie Socialist Alternative waren er in de piek van augustus 2025 meer dan 1,2 miljoen demonstranten in 12 grote steden, met 300.000 alleen in Jakarta. Dat is de grootste mobilisatie sinds 1998. De overheid gaf geen officiële cijfers, maar erkende dat de demonstraties "ongewoon groot en verspreid" waren.
Waarom is de benoeming van Suharto zo omstreden?
Suharto’s regime (1967-1998) staat bekend om de systematische vermissing en moord op ongeveer 500.000 mensen na de coup van 1965, de onderdrukking van vrijheid van meningsuiting, en de annexatie van Oost-Timor waarbij 200.000 mensen omkwamen. De benoeming tot Nationale Held wordt gezien als een poging om de geschiedenis te herzien en de militaire macht te herstellen — iets wat veel Indonesiërs nog steeds in hun geheugen dragen.
Wat is de rol van de TNI en de politie in deze crisis?
Met 400.000 TNI-leden en 250.000 politiemensen ingezet, was dit de grootste veiligheidsoperatie sinds de jaren '90. Hoewel de overheid stelt dat ze "orde herstelden", hebben mensenrechtenorganisaties getuigenissen verzameld van willekeurige arrests, geweld tegen studenten en het blokkeren van toegang tot openbare plekken. De TNI is nog steeds een machtige politieke speler — een erfenis van het Suharto-tijdperk.
Hoe reageert de gewone burgers op deze ontwikkelingen?
Een recente opiniepeiling van de Universitas Indonesia toont aan dat 68% van de respondenten het besluit om Suharto als held te benoemen "onacceptabel" vond, en 57% gelooft dat Prabowo een marionet is van Jokowi. Veel burgers, vooral jongeren, zien de protesten niet als anarchie, maar als de enige manier om de democratie te redden — een gevoel dat dieper zit dan de politieke partijen.
Zijn er internationale reacties op de protesten?
Ja. De Verenigde Naties, Human Rights Watch en Amnesty International hebben de benoeming van Suharto veroordeeld als een "schending van de internationale mensenrechtennormen". De EU heeft een diplomatieke nota verstuurd, en de Verenigde Staten hebben de "waarde van democratische instellingen" benadrukt — zonder directe kritiek op Prabowo. Het is een voorzichtige reactie, maar duidelijk: de wereld kijkt toe.
Wat is de toekomst van de Jogja Memanggil-beweging?
De beweging is niet van plan te stoppen. Ze organiseren nu lezingen, kunsttentoonstellingen en openbare debatten in buurten die ver van de straten liggen. Hun doel: de democratische cultuur herstellen van onderaf. Ze geloven dat verandering niet komt van boven, maar van de grond. En dat maakt hen gevaarlijk — voor de macht, maar ook voor de vergetelheid.
